Το τέλος του Μνημονίου

TOY ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΤΑΘΑΚΗ

* Η τρόικα λογικό είναι να αποδίδει την ευθύνη στην υλοποίηση και η κυβέρνηση στο σχέδιο, έτσι συνέβη σε όλα τα αντίστοιχα προγράμματα που εφαρμόστηκαν σε χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Ανατολικής Ευρώπης την προηγούμενη 20ετία, τα οποία είτε απέτυχαν

Το "ελληνικό πρόγραμμα", όπως ονομάζεται το Μνημόνιο από τους εταίρους μας, έχει φτάσει σε πλήρες αδιέξοδο. Το πρόγραμμα αδυνατεί να επιτύχει και τους τρεις στόχους που είχε θέσει. Πρώτον, το χρέος (το χρέος είναι πάντα τα 300 δισ.) να είναι βιώσιμο το 2020, να είναι δηλαδή τότε 120% του ΑΕΠ, ώστε να αποπληρωθεί στη συνέχεια, ανάμεσα στο 2020 και το 2040. Δεύτερον, να μπορεί η ελληνική οικονομία να εξυπηρετεί το χρέος αυτό μέχρι τότε με την πληρωμή των τόκων, που κατά μέσο όρο είναι 13 δισ. ετησίως, ή 100 περίπου δισ. στο σύνολο. Τρίτον, να έχει μέχρι το 2015 πλεονασματικό προϋπολογισμό της τάξης του 4,5% του ΑΕΠ (περίπου 7 δισ.), προκειμένου μαζί με τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις (άλλα 7 δισ.), να πληρώνει τους τόκους αυτούς.

Η αποτυχία και των τριών στόχων δεν μπορεί παρά να υποδηλώνει την πλήρη αποτυχία του σχεδιασμού, την πλήρη αποτυχία της υλοποίησης ή ένα συνδυασμό των δύο. Η τρόικα λογικό είναι να αποδίδει την ευθύνη στην υλοποίηση και η κυβέρνηση στο σχέδιο, έτσι συνέβη σε όλα τα αντίστοιχα προγράμματα που εφαρμόστηκαν σε χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Ανατολικής Ευρώπης την προηγούμενη 20ετία, τα οποία, ως γνωστόν, είτε απέτυχαν (Αργεντινή) είτε εγκαταλείφθηκαν (Ουγγαρία, Ρουμανία, κ.λπ.). Σε όλες απέτυχαν η διακόπηκαν απότομα. Σε κάθε περίπτωση, άφησαν τις οικονομίες αυτές χωρίς πρόσβαση στις διεθνείς χρηματαγορές και η επανεκκίνησή τους έγινε με ίδια μέσα.

Τα προγράμματα αυτά είχαν στο επίκεντρο τους τη μετάβαση των οικονομιών αυτών από κρατικές και εσωστρεφείς, σε ιδιωτικοποιημένες και ανοικτές οικονομίες. Σε ελάχιστες περιπτώσεις το θέμα ήταν το δημόσιο χρέος (στην Αργεντινή ήταν μόλις 60%). Η αποτυχία του "ελληνικού προγράμματος" ήταν συνεπώς δεδομένη, καθώς εφαρμόστηκε η ίδια συνταγή σε μια ήδη ιδιωτικοποιημένη και ανοικτή οικονομία, και μάλιστα ενταγμένη στη Ε.Ε. και δη στον νομισματικό πυρήνα της. Επιπρόσθετα, πρόκειται για τη λάθος συνταγή σε κάθε περίπτωση. Σημασία, φαίνεται, τελικά έχει το μέσον, το εργαλείο, το συμβάν και όχι ο στόχος, μιας και ο στόχος της μακροοικονομικής ισορροπίας δεν πέτυχε ποτέ και πουθενά.

Το ελληνικό Μνημόνιο βρίσκεται τώρα στο πιο κομβικό του σημείο. Διότι η αποτυχία των στόχων είναι πλέον δεδομένη, άρα ή θα διορθωθεί στοιχειωδώς η εικονική πραγματικότητα του προγράμματος ή το ΔΝΤ αναγκαστικά θα αποχωρήσει μέσα στο 2013. Διαγραφή χρέους (120 δισ. από τα 300), επιμήκυνση για πρωτογενές πλεόνασμα στον προϋπολογισμό και βιώσιμο χρέος κατά 2 χρόνια, μηδενικά επιτόκια, ανανέωση ομολόγων που λήγουν και επαναφορά ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά ή ένας συνδυασμός των παραπάνω, είναι όλα στο τραπέζι αυτή τη στιγμή, με διαφορετικές επιλογές και μεγάλης κλίμακας συγκρούσεις ανάμεσα στο ΔΝΤ και τη Γερμανία και ανάμεσα στις διάφορες ομάδες των Ευρωπαίων εταίρων.

Το θέμα των τραπεζών

Κάθε "λύση" στο πρόβλημα του χρέους εγγράφει διαφορετικής έκτασης ζημίες στους δανειστές. Μόνο που αυτό πλέον δεν αρκεί. Το ελληνικό πρόβλημα προϋποθέτει την επίλυση δύο ακόμα θεμάτων. Του τραπεζικού και του αναπτυξιακού. Το τραπεζικό ζήτημα είναι αυτόνομο αν και συνδέεται με το αναπτυξιακό. Οι τράπεζες έχουν χαρτοφυλάκιο 300 δισ., εκ των οποίων τα 100 δισ. είναι "κόκκινα" δάνεια που με κάποιο τρόπο πρέπει να εκκαθαριστούν. Οι καταθέσεις ήταν κάτι περισσότερο από 200 δισ. και έχουν μειωθεί στα 160 περίπου δισ., εξαιτίας της διαρροής στο εξωτερικό (20 δισ.), των σεντουκιών (15 ακόμα) και της κάλυψης ζημιών επιχειρήσεων και νοικοκυριών (άλλα 20). Το σημαντικότερο είναι ότι οι τράπεζες δεν δανείζονται από τις διεθνείς αγορές, αλλά κλείνουν το ισοζύγιό τους με δανεισμό από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Η ανακεφαλαιοποίηση μέχρι στιγμής καλύπτει τις ζημιές από τη μείωση των τιμών των ομολόγων και τη μείωση των καταθέσεων. Τα ίδια κεφάλαια πρέπει να είναι φυσικά στο 9%, διαφορετικά οι τράπεζες κλείνουν. Εντούτοις, εάν η ανακεφαλαιοποίηση δεν συνδυαστεί με την εκκαθάριση του προβληματικού χαρτοφυλακίου, δηλαδή των υπερχρεωμένων νοικοκυριών και επιχειρήσεων, άμεσα ή σταδιακά, τότε η ανακεφαλαιοποίηση θα ζητήσει και επιπρόσθετα χρήματα στο μέλλον και η δανειοδότηση της οικονομίας δεν θα έχει κανένα όφελος. Η απομείωση της τεχνητής αξίας των τραπεζών θα ζημιώσει τους τραπεζίτες, αλλά θα ανακουφίσει τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις και θα φέρει πιο κοντά το σημείο επανεκκίνησης της οικονομίας. Αυτό εξάλλου συνέβη στις 17 από τις 19 χώρες που αντιμετώπισαν βαθιά τραπεζική κρίση τα τελευταία 30 χρόνια.

Το ζήτημα της ανάπτυξης

Η πλήρης αποτυχία του Μνημονίου αφορά φυσικά και το σκέλος της ανάπτυξης. Διότι, παρά την κατάρρευση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα και την πλήρη ελαστικοποίηση των εργασιακών χρεώσεων, οι ιδιωτικές επενδύσεις παραμένουν ισχνές λόγω της συνεχούς βαθύτερες ύφεσης. Παράλληλα, πλήρης αποτυχία συνοδεύει και το λεγόμενο πακέτο αποκρατικοποιήσεων. Πολλοί ρίχνουν την ευθύνη στην ατολμία των διαδοχικών κυβερνήσεων. Στην πραγματικότητα, οι κρατικές εμπορικές εταιρείες είναι πολύ λίγες στην Ελλάδα, λόγω του μεγάλου κύματος ιδιωτικοποιήσεων της περιόδου 1993-2004. Συνεπώς η λίστα των "εύκολων" ιδιωτικοποιήσεων είναι μικρή, ενώ η βασική λίστα είναι κυρίως εταιρείες κοινής ωφέλειας, με πολλά οικονομικά, τεχνικά και νομικά προβλήματα. Ως εκ τούτου δόθηκε υπερβολικό βάρος στην ακίνητη περιουσία του Δημοσίου, η οποία είναι ακόμα πιο σύνθετο πρόβλημα.

Μαζί με το ατελέσφορο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων ατελεσφόρησαν και οι εξαγγελίες προσέλκυσης ξένων επενδύσεων με τα εγχειρήματα του Invest in Greece, του fast track, των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών, προγραμμάτων τύπου Ήλιος η αξιοποίησης μέσω ειδικής εταιρείας της παραλιακής ζώνης. Μέχρι στιγμής τα αποτελέσματα είναι σχεδόν μηδενικά και οι μισοί οργανισμοί είναι πρακτικά παγωμένοι. Οι λόγοι είναι πολλοί, αλλά με μια λέξη το επενδυτικό πρόβλημα της χώρας είναι βαθιά διαρθρωτικό και δεν επιλύεται με τεχνάσματα, κακής μάλιστα αντιγραφής από υποδέεστερες οικονομίες.

Μένουν τα ΕΣΠΑ, τα δημόσια έργα και φυσικά τα αποτελματωμένα μεγάλα έργα των αυτοκινητοδρόμων και ορισμένων αεροδρομίων με παραχώρηση. Χωρίς τραπεζική χρηματοδότηση και με προβληματική πλέον ζήτηση, τα έργα των παραχωρήσεων επανεξετάζονται. Και τα ΕΣΠΑ, με δεκάδες προβλήματα αρχικού σχεδιασμού, έχουν παγώσει, κατά το ήμισυ, και λόγω της απροθυμίας των εταίρων.

Η ισοσκέλιση του προϋπολογισμού

Το τελευταίο και απόλυτα κρίσιμο πρόβλημα είναι η ίδια η ισοσκέλιση του προϋπολογισμού. Η μείωση του πρωτογενούς ελλείμματος από τα 24 στα 4 δισ., σε διάστημα τριών χρόνων, φαντάζει ως επίτευγμα, αν και το οικονομικό κόστος σε όρους ύφεσης (50 δισ.), ανεργίας και αποεπένδυσης της ελληνικής οικονομίας είναι εξωφρενικό. Πόσο όμως εύθραυστη παραμένει η εξισορρόπηση του προϋπολογισμού; Τα φορολογικά έσοδα θα αντέξουν μία ακόμα διετή ύφεση; Και οι δημόσιες δαπάνες θα αντέξουν στους κραδασμούς της πραγματικής οικονομίας, εάν σημαντικοί τομείς καταρρεύσουν στο άμεσο μέλλον;

Το Μνημόνιο είναι οικονομικά νεκρό και επανασχεδιάζεται. Η αναδιάρθρωση του χρέους, η αναζήτηση έκτακτων επενδυτικών πόρων (και η πιθανή ίδρυση μιας νέας επενδυτικής τράπεζας με γερμανική αρωγή) και η αναδιάταξη της δημοσιονομικής προσαρμογής αποτελούν τους τρεις πυλώνες, με τους οποίους προσπαθούν οι εμπνευστές του Μνημονίου να το διασώσουν προκειμένου να αποκτήσει μία στοιχειώδη χρονική παράταση. Προέχει η εξαγγελία του πολιτικού του τέλους. Όσο πιο γρήγορα, τόσο καλύτερα.

_________________________

Ημερομηνία δημοσίευσης: 18/11/2012 - εφημ. Η ΑΥΓΗ

http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=728985